Jak opatrywać pęknięcia naskórka

Definicja

Pęknięcie czyli szczelina to głęboki linijny ubytek w naskórku i w skórze właściwej, dochodzący do głębszych warstw skóry, którego gojenie może pozostawić bliznę. Pęknięcie wiąże się z przerwaniem anatomicznej ciągłości skóry, więc należy je traktować jako drobną ranę. Zmiany te najczęściej lokalizują się na skórze stóp i dotyczą najczęściej miejsc zapalnych lub zrogowaciałych i narażonych na rozciąganie, takich jak pięta, skóra między palcami, w miejscu przejścia z podeszwy do placów oraz okolica zgięć podeszwowych stawów palców. Pęknięcia często dotyczą skóry dłoni, rzadziej okolicy kątów ust lub okolicy odbytu [1].

Objawy kliniczne w początkowym stadium to wzmożone napięcie skóry, nawet przy delikatnym nacisku. Skóra staje się przesuszona i nadwrażliwa, czemu towarzyszy uczucie swędzenia. W kolejnym etapie zmienione okolice mogą przybierać kolor żółtawy lub brązowy, a skóra jest wyczuwalnie twardsza. Przesuszona skóra może się łuszczyć. Pęknięcia mogą się dalej pogłębiać i utrudniać chodzenie, a w kolejnym etapie mogą krwawić co może sprzyjać zakażeniom bakteryjnym [1-2].

Przyczyny powstawania pęknięć naskórka

Główną przyczyną pękania skóry na piętach jest jej odwodnienie. W wyniku niedostatecznego nawilżenia tworzą się grube warstwy zrogowaciałego naskórka a pogrubiała skóra nie regeneruje się prawidłowo. Skóra na podeszwach bardzo często pęka w obrębie odcisków. Odciski stanowią fragmenty żółtawej, grubej i przesuszonej skóry, która nawarstwia się by spełniać barierę ochronną. Nie leczone odciski z czasem mogą pękać pod wpływem nacisku. Odciski bardzo często powstają u osób, które noszą buty z odkrytą piętą, gdyż takie obuwie nie zapewnia stopom właściwej podpory. Chodzenie na boso i noszenie niewygodnych butów także przyczynia się do powstawania zgrubień naskórka [1-2].

Jeżeli chodzi o pękanie skóry na dłoniach to główną przyczyną jest także suchość skóry. Ponadto do zewnętrznych przyczyn pęknięć w obrębie skóry dłoni należy zaliczyć bezpośrednią styczność z drażniącymi substancjami, między innymi z detergentami. Częsty kontakt z detergentami powoduje niszczenie bariery ochronnej skóry i w stosunkowo krótkim czasie może być przyczyną pękania skóry. Często po kontakcie z substancjami chemicznymi obserwuje się pękanie skóry opuszków palców, co wiąże się z dolegliwościami bólowymi [1-2].

Wśród przyczyn powstawania pęknięć skóry wymienia się: brak nawilżenia, stosowanie silnie działających mydeł, mocne szorowanie skóry, mycie rąk naprzemiennie w gorącej i zimnej wodzie, niewycieranie rąk lub stóp do sucha, otyłość, cukrzycę, niedoczynność tarczycy, brak witamin i minerałów w diecie. Przewlekłe choroby skóry, takie jak łuszczyca oraz atopowe zapalenie skóry również są przyczyną przesuszenia skóry. Ponadto do suchości skóry przyczynia się suche powietrze w ogrzewanych mieszkaniach oraz narażenie skóry na niskie temperatury. Pękanie skóry na palcach może być objawem grzybicy skóry [1-2].

Postępowanie

Skutecznym sposobem zapobiegania pękaniu skóry pięt jest regularne stosowanie kremu nawilżającego. Najlepiej stosować kremy z zawartością mocznika, ponieważ ma on działanie zmiękczające oraz reguluje proces rogowacenia naskórka. Odrobina mocznika dodana do kremu i wsmarowana w pięty rozpulchnia komórki skóry i umożliwia wodzie wniknięcie do wnętrza tkanki. Ponadto skuteczne są także kremy z witaminą A. Odpowiada ona m.in. za integralność błony komórkowej, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie komórek skóry, reguluje jej wzrost oraz utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci. Przed snem, po umyciu stóp i starciu pięt specjalną tarką, należy delikatnie wmasować krople witaminy, a następnie posmarować stopy tłustym kremem i założyć bawełniane skarpetki. Czynność powtarzana regularnie przynosi widoczne rezultaty po około tygodniu [1-2].

Ponadto w walce z suchą skórą pięt sprawdzają się także tarki do stóp, dzięki którym szybko pozbędziemy się martwego naskórka a stopy staną się bardziej miękkie. Należy bardzo dokładnie dobierać obuwie, w szczególności należy unikać noszenia zbyt luźnych lub za ciasnych butów. Gdy wykonujemy zawód wymagający długiego stania, zwłaszcza na twardej powierzchni, warto wybierać obuwie z odpowiednią amortyzacją. Należy ograniczyć także chodzenie w butach na obcasach. Do powstania pęknięć na stopach przyczynia się także noszenie płaskiego obuwia z cienką podeszwą, gdyż chodzenie w nich zwiększa nacisk na piętę- podobnie jak w przypadku szpilek [1-2].

Poza działaniami związanymi z niwelowaniem przyczyn pękania skóry pięt, czyli dbaniem o odpowiednie nawilżenie i usuwaniem nadmiaru zrogowaciałego naskórka, pęknięcia te powinny być traktowane jako drobna rana, której gojenie można przyspieszyć stosując dostępne na rynku preparaty. Preparaty te przypominają przezroczysty wodoodporny lakier, który mocno przylega do powierzchni rany i w ten sposób przyspiesza jej gojenie, zapobiega ponownemu otwarciu się rany i zmniejsza dolegliwości bólowe [1].

W przypadku suchości skóry dłoni także doskonale sprawdzają się kremy nawilżające z mocznikiem lub witaminą A. Na nakremowane dłonie można zastosować kompres i owinąć je folią spożywczą. Wytworzenie ciepła powoduje lepsze i szybsze wchłanianie substancji aktywnych. W przypadku bardzo dużych pęknięć skóry na palcach nie jest zalecane robienie peelingów dłoni, ponieważ pierwszym etapem kuracji powinno być przywrócenie naturalnej ochrony naskórka. Doskonałym rozwiązaniem w przypadku suchości skóry dłoni są emolienty, które tworzą na skórze film ochronny wzmacniający barierę zewnętrzną skóry. Sprawdzają się także kremy z dodatkiem kwasu hialuronowego, który chroni skórę przed utratą wody oraz kremy z ceramidami, które zatrzymują wodę w skórze [1-2].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii

Piśmiennictwo:
1. S. Jabłońska, S. Majewski. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Warszawa 2005, PZWL.
2. W.H.C. Burgdorf, G. Plewig, H.H. Wolff, M. Landthaler. Braun-Falco Dermatologia. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2011