Fazy gojenia się rany

Rana to przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek lub ich uszkodzenie pod wpływem działania czynnika uszkadzającego. Do klasycznych cech rany zaliczamy: ból, krwawienie i zianie. Zianie, czyli rozwarcie brzegów rany, zależy od wielkości rany, sprężystości uszkodzonych tkanek oraz od kierunku ich rozdzielenia. Czynnikiem uszkadzającym może być: uraz mechaniczny, uraz termiczny (oparzenia, odmrożenia), uraz chemiczny oraz energia promienista [1-3].

Gojenie się ran

Gojenie się ran to procesy biologiczne zachodzące w ranie zmierzające do jej zamknięcia i wytworzenia blizny.
Wyróżniamy następujące sposoby gojenia się ran:

1. Rychłozrost (gojenie pierwotne, doraźne): brzegi rany zostają do siebie zbliżone, zrastają się ze sobą i powstaje linijna blizna. Jest to najbardziej korzystny sposób gojenia rany
2. Ziarninowanie (gojenie wtórne, opóźnione): jest procesem dłuższym i ma miejsce wówczas, gdy z różnych powodów nie doszło do pierwotnego zamknięcia rany. W takich przypadkach w dnie rany powstaje ziarnina, która jest podłożem do regeneracji powierzchownych warstw skóry i naskórka. Narastają one z brzegów rany na ziarninę. Takie gojenie wymaga starannej pielęgnacji i regularnych zmian opatrunków. Blizna powstała wyniku gojenia przez ziarninowanie jest dłuższa i bardziej widoczna [1-5].

Fazy gojenia rany niepowikłanej

Proces gojenia rany to proces bardzo złożony i dynamiczny, w który zaangażowanych jest wiele komórek naszego organizmu. Komórki te, jak np. leukocyty, komórki macierzy pozakomórkowej, odpowiadają za szereg skomplikowanych procesów naprawczych przebiegających nie tylko w skórze ale w całym naszym organizmie. Proces gojenia rany rozpoczyna się zaraz po powstaniu rany, a kończy się po okresie od 1 do 24 miesiącach wytworzeniem blizny.

Wyróżniamy następujące fazy procesu gojenia, które czasowo się ze sobą zazębiają:

Faza oczyszczania: w tym okresie brzegi rany są obrzęknięte, zaczerwienione i ucieplone. Okolica jest bolesna. Rana początkowo wypełniona jest skrzepłą krwią a następnie pojawia się w niej płynna wydzielina, która stopniowo przekształca się w żółta ropę. Zmiażdżone i obumarłe tkanki robią się czarne a następnie żółkną. Stopniowo ulegają rozpadowi i upłynnieniu. Martwe tkanki z czasem oddzielają się od tkanek zdrowych i zostają wydzielone z rany.

Faza odbudowy: w jej przebiegu stopniowo zanika obrzęk i zaczerwienienie oraz zmniejsza się bolesność. Ściany i dno rany stopniowo pokrywa ziarnina, która z czasem wypełnia całą ranę. Głębsze warstwy ziarniny kurczą się i stopniowo zmniejsza się powierzchnia rany. Ziarnina stopniowo ulega zwłóknieniu, twardnieje i wielokrotnie się kurczy i przekształca się w bliznę.

Czas i przebieg procesu gojenia się rany zależą od wielu czynników. Duży wpływ na przebieg procesu gojenia się rany mają cechy rany, tj. jej rozmiar, kształt, rodzaj, ilość uszkodzonych tkanek, ciała obce oraz warunki odpływu wydzieliny. Niezwykle ważnym czynnikiem jest także stan ukrwienia okolicy rany.

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
Specjalista dermatologii i wenerologii

Czynniki wpływające na czas gojenia

Różnorodne czynniki mogą wpływać – pozytywnie lub negatywnie- na czas gojenia rany. Dzielimy je na czynniki miejscowe i ogólnoustrojowe. Najbardziej istotne z punktu widzenia medycznego są czynniki, które mają działanie opóźniające proces gojenia ran [1-3,6-7].

Czynniki miejscowe hamujące proces gojenia:

1. Zakażenie rany – najważniejszy czynnik opóźniający proces gojenia. Współwystępujące zakażenie niszczy pączkujące naczynia i fibroblasty. Brzegi rany nie zrosną się dopóki zakażenie nie zostanie opanowane. Obecność w ranie tkanek martwiczych, zmiażdżonych lub ciał obcych sprzyja rozwojowi zakażenia.
2. Obecność w ranie tkanki martwiczej.
3. Wysuszenie rany.
4. Nadmierny wysięk w ranie.
5. Niedostateczne ukrwienie obszaru rany.
6. Umiejscowienie rany : najszybciej goja się rany w obrębie głowy i szyi, najwolniej na kończynach dolnych.
7. Urazy mechaniczne rany np. przez nieodpowiednie antyseptyki (preparaty jodowe, chlorowe, spirytus).
   

Czynniki ogólnoustrojowe hamujące proces gojenia:

1. Niedostateczne ukrwienie – niewydolność żylna.
2. Niedokrwienie.
3. Niedożywienie.
4. Zakażenia ogólnoustrojowe.
5. Niedokrwistość.
6. Niedobory witamin i wapnia.
7. Choroby ogólnoustrojowe: cukrzyca, choroba nowotworowa, niewydolność nerek, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zespoły krótkiego jelita.
8. Przyjmowanie glikokortykosteroidów, innych leków immunosupresyjnych [1-3].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii