Oparzenie żelazkiem – co robić? Pierwsza pomoc

Oparzenie żelazkiem bywa bardzo bolesne, ponieważ stopa urządzenia rozgrzewa się niekiedy do temperatury ponad 200⁰C. Co robić, by złagodzić ból, przyspieszyć gojenie i zniwelować ryzyko powstania blizny.

Co robić, gdy dojdzie do oparzenia żelazkiem?

Oparzenia termiczne są najpowszechniej zdarzającymi się oparzeniami, ponieważ z wysoką temperaturą człowiek styka się częściej niż z chemikaliami, niezabezpieczonym prądem czy promieniowaniem radioaktywnym.

O oparzenie termiczne nie trudno w miejscu pracy, a nawet domowym zaciszu, gdzie stale ma się do czynienia z gorącymi płynami, rozgrzaną kuchenką, garnkami czy właśnie żelazkiem. Prasując, łatwo dotknąć ręką stopy żelazka, szczególnie gdy jedną dłonią obsługuje się urządzenie, a drugą przytrzymuje wygładzany materiał.

Oparzenie żelazkiem zwykle nie jest rozległe (w porównaniu np. do oparzenia gorącą herbatą, którą rozlać można na dużą partię ciała), ponieważ najczęściej dochodzi do niego na skutek krótkotrwałego dotknięcia niewielkiego fragmentu urządzenia. Może być jednak głębokie, ze względu na bardzo wysoką temperaturę. Ludzka skóra jest mało odporna na ciepło. Do oparzenia dochodzi już po dłuższej (6-godzinnej) ekspozycji na temperaturę 42⁰C, tymczasem stopa żelazka niekiedy zagrzewa się do ponad 200. Biorąc pod uwagę fakt, że komórki skóry obumierają po jednej sekundzie w kontakcie z temperaturą 70⁰C, nawet chwilowy kontakt z gorącym żelazkiem może spowodować głębokie uszkodzenie.

Co robić przy oparzeniu żelazkiem? Pierwsza pomoc przy wszelkich oparzeniach cieplnych polega przede wszystkim na schłodzeniu oparzonego miejsca. Jeśli miejsce to nie jest pokryte odzieżą, najlepiej podłożyć je na kilka minut pod bieżący strumień zimnej, ale nie lodowatej, wody. Gorzej, jeśli w miejscu oparzenia znajduje się np. rękaw, który na skutek kontaktu z oparzoną skórą może się do niej przykleić. Nie wolno zaczynać postępowania od zdejmowania przyklejonej odzieży, ponieważ można tym spowodować pogłębienie rany i bardzo silny ból. Najlepiej miejsce również maksymalnie schłodzić zimną wodą, a dopiero później spróbować zdjąć ubranie.

Co wydaje się oczywiste, jednak w obliczu nagłego bólu i szoku nietrudno o tym zapomnieć – przed „ucieczką” pod zimną wodę, należy odstawić żelazko w bezpieczne miejsce lub wyłączyć je z prądu. Pozostawienie żelazka na prasowanym ubraniu może stać się przyczyną pożaru.

A kiedy zwrócić się do lekarza? Konsultacja jest niezbędna w przypadku gdy:

• oparzeniu uległa duża powierzchnia ciała. Zwyczajowo przyjmuje się za „dużą powierzchnię” obszar większy niż dłoń poszkodowanego. Dotyczy to szczególnie dzieci;
• w miejscu poparzenia pojawią się pęcherze wypełnione przejrzystym jasnym płynem;
• występuje brak czucia bólu i dotyku – to znak, że oparzenie jest głębokie;
• oparzenie było małe i powierzchowne i udało nam się je opatrzyć w domu, a mimo to po kilku dniach dochodzi do wycieku żółto-zielonej, cuchnącej treści – to może być objawy nadkażenia bakteryjnego.

Oparzenie żelazkiem u dziecka

Niestety, ponad połowa oparzeń cieplnych rejestrowanych w Polsce dotyczy małych pacjentów. Po pierwsze – dzieci są mniej uważne niż osoby dorosłe, a ich ruchy jeszcze nie tak dobrze skoordynowane, po drugie – skóra ich jest dużo bardziej delikatna, a tym samym bardziej podatna na uszkodzenia. Oparzenie żelazkiem u dziecka bywa bardziej groźne niż u osoby dorosłej, ponieważ delikatna skóra ulega głębszemu uszkodzeniu niż ta grubsza i odporniejsza.

Poza tym, zazwyczaj, inne jest miejsce oparzenia. O ile osoby dorosłe zwykle parzą żelazkiem ręce, o tyle dzieci najczęściej ulegają wypadkowi nie podczas prasowania, ale przypadkowego dotknięcia stojącego, rozgrzanego żelazka. Dziecko ma urządzenie na takiej wysokości, że oparzyć może nim klatkę piersiową, szyję, a nawet twarz. Pierwsza pomoc przy oparzeniu żelazkiem u dziecka wygląda podobnie, jak u dorosłego – należy niezwłocznie schłodzić  skórę, najlepiej zimną wodą. Nawet, jeśli oparzenie znajduje się w obrębie twarzy, najlepiej polewać je przez kilka – kilkanaście minut zimną (nie lodowatą!) wodą, jednak trzeba to robić wyjątkowo ostrożnie, by np. nie doszło do zachłyśnięcia.

Czym smarować oparzenie żelazkiem?

Po schłodzeniu oparzenia, którego trzeba dokonać natychmiast po kontakcie skóry z rozgrzaną powierzchnią (im szybciej udzielona jest pierwsza pomoc, tym większe szanse na szybkie wygojenie i niepowstanie blizn), a także dezynfekcji, można oparzone miejsce popsikać lub posmarować środkiem na oparzenia. Popularne preparaty to:

• pianka z dodatkiem pantenolu – łagodzi podrażnienia, przyspiesza gojenie, odkaża;
• maść z alantoiną – łagodzi i nawilża gojące się miejsce, zapobiegając powstawaniu blizn;
• żel hydrokoloidowy – przyspiesza gojenie, jednocześnie zmniejszając ryzyko powstawania strupów i blizn, działa przeciwbólowo, natychmiast niwelując przykre dolegliwości, zapobiega powstawaniu infekcji.

Co na oparzenia żelazkiem? Czy środki takie sprawdzą się również w tym przypadku? Jak najbardziej – oparzenia żelazkiem z reguły ograniczają się do skóry, którą można smarować np. żelem hydrokoloidowym. Zapewnia on odpowiedni poziom nawilżenia, dzięki czemu nie tworzą się strupy. Zbyt szybkie wysychanie rany powoduje powstawanie strupów, które następnie pękają i odrywają się, co znacząco wydłuża proces gojenia. Żel zapobiega takiej sytuacji, jednocześnie łagodząc wszelkie dolegliwości związane z oparzeniem. Żel utrzymuje wilgotne środowisko w ranie, zapewnia jej stałą temperaturę, co ma pozytywny wpływ na gojenie, a  także  chroni oparzone miejsce przed urazami mechanicznymi. Ma również właściwości antybakteryjne przez lekko kwaśny odczyn. Smarowanie bolącej rany często jest łatwiejsze dzięki wygodnemu opakowaniu zawierającemu specjalny aplikator, umożliwiający nałożenie preparatu bez dotykania uszkodzonej powierzchni skóry.

Czy po oparzeniu żelazkiem zostaje blizna?

Na to pytanie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ zależy to od wielu czynników, takich jak:

• głębokość i rozległość rany, czyli stopień oparzenia (im wyższy stopień, tym większe ryzyko powstania blizny),
• czas, w jakim została udzielona pierwsza pomoc (im szybciej schłodzone oparzenie, tym mniejsze ryzyko pozostania śladu po ranie),
• pielęgnacji w trakcie gojenia (odpowiednia pielęgnacja pozwala zniwelować ryzyko pozostania blizn),
• indywidualna odporność i kondycja skóry (na skórze nawilżonej i elastycznej blizny powstają rzadziej).

Czy blizna po oparzeniu żelazkiem u dziecka zniknie? Z jednej strony skóra dziecka jest dużo wrażliwsza i bardziej podatna na uszkodzenia, z drugiej jednak – ciągle rozwija się, rośnie, rany szybciej się na niej goją, a wszelkie nierówności jej powierzchni jeszcze się wygładzają. Kluczową rolę odgrywa tu postępowanie podczas gojenia. Stosowanie np. żelu hydrokoloidowego przez cały proces regeneracji skóry pomaga zachować właściwy stopień nawilżenia, co zapobiega tworzeniu się strupów. Ich powstawanie najczęściej prowadzi do pozostawania blizn (również po oparzeniu żelazkiem). Strupy pękają i zrywają się, co prowadzi do uszkodzenia coraz głębszych partii skóry, a ich późniejsze zabliźnianie może pozostawiać ślady. Nawilżanie rany znacząco zmniejsza ryzyko pojawienia się strupów i blizn, dlatego warto o nie dbać, szczególnie w miejscach widocznych. Nie jest to jednak wyłącznie kwestia estetyczna. Co ważne – żel działa na ranę odkażająco, zapobiegając infekcjom, które niekiedy mogą być bardzo groźne w skutkach.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Katarzyna Kulig