Oparzenia termiczne – czym są i jak ich unikać? Pierwsza pomoc

Oparzenia termiczne powstają na skutek kontaktu skóry z wysoką temperaturą. Ich głębokość, skutki oraz czas leczenia w dużej mierze zależą od udzielonej poszkodowanemu pierwszej pomocy, dlatego warto wiedzieć, jak jej udzielić.

Co to jest oparzenie termiczne?

Wszelkie oparzenia, jakim człowiek może ulec, dzieli się na:

• chemiczne – powstające na skutek kontaktu skóry lub innych tkanek z substancjami o właściwościach żrących,
• elektryczne – wywoływane przepływem przez ciało prądu elektrycznego,
• radiacyjne – będące skutkiem promieniowania słonecznego lub radioaktywnego,
• termiczne.

Oparzenia termiczne (nazywane także cieplnymi) powodowane są kontaktem tkanek z wysoką temperaturą. Jaką? Dla ludzkiej skóry szkodliwa jest już temperatura 42⁰C. Po 6-godzinnej ekspozycji na nią warstwa naskórka ulega martwicy. W kontakcie z temperaturą 55⁰C komórki skóry obumierają już po 3 minutach, a przy 70⁰C – po jednej sekundzie.

Dane te pokazują, jak bardzo skóra wrażliwa jest na szkodliwe działanie wysokich temperatur i jak duże znaczenie w przypadku oparzeń ma czas. Im szybciej udzielona zostanie pomoc, tym mniej komórek ulegnie zniszczeniu. Bez względu na przyczyny oparzeń termicznych, pierwsza pomoc powinna zostać udzielona jak najszybciej, by zminimalizować ich głębokość i ryzyko powikłań. Nie powinno się bagatelizować nawet najpłytszych oparzeń i również w ich przypadku warto pomóc skórze w szybszej regeneracji.

Oparzenie termiczne może mieć różną rozległość, głębokość i umiejscowienie. Na najgroźniejsze uznawane są te powstałe w obrębie twarzy, dłoni, stóp i narządów płciowych. Są to tzw. okolice wstrząsorodne, a więc szczególnie wrażliwe, a ich oparzenie może doprowadzić do wystąpienia stanu zagrożenia życia, jakim jest wstrząs.

Stopnie oparzeń termicznych

Wszystkie oparzenia – również cieplne – ocenia się ze względu na ich rozległość oraz głębokość. Rozległość uszkodzeń ocenia się w procentach zajętej powierzchni skóry, natomiast od głębokości zależy ich stopień. Wyróżnia się cztery stopnie oparzeń termicznych:

• I stopień – najbardziej powierzchowny, powoduje rumień, nadwrażliwość skóry, jej pieczenie lub ból, a niekiedy też niewielki obrzęk (bez pęcherzy). Jego powszechnym przykładem są lekkie poparzenia słoneczne, krótkotrwałe działanie pary wodnej lub kontakt z niezbyt gorącą wodą. Goi się przeważnie w ciągu kilku dni, nie powodując blizn.
• II stopień – oprócz objawów charakterystycznych dla stopnia I – zaczerwienienia, pieczenia, obrzęku – pojawiają się pęcherze powstające na skutek odwarstwienia martwego naskórka od skóry właściwej i wypełnienia przestrzeni między nimi półprzezroczystym płynem surowiczym. Oparzenie termiczne 2. stopnia może mieć charakter powierzchowny – oparzenie naskórka i górnych warstw skóry właściwej (wówczas mówi się o podstopniu II a) lub głęboki – oparzenie naskórka i głębszych warstw skóry właściwej z zaoszczędzeniem naskórka mieszków włosowych i gruczołów potowych (II b). Najczęściej dochodzi do niego na skutek kontaktu skóry z parą, gorącą wodą czy gorącym olejem. Gojenie wymaga niekiedy nawet kilku tygodni.
• III stopień – uszkodzenie obejmuje całą grubość skóry, a niekiedy również tkanki znajdujące się pod nią. Tkanki i znajdujące się w nich zakończenia nerwowe ulegają obumarciu, co może wiązać się z utratą czucia. Objawy oparzeń termicznych III stopnia to obecność twardej, suchej skórzastej powierzchni rany o zabarwieniu brunatnym, brązowym lub czerwonym. Rana jest bezbolesna. Podczas długotrwałego gojenia tworzą się grube strupy, a następnie blizny. Dochodzi do nich z reguły podczas kontaktu z żywym ogniem lub np. bardzo gorącym olejem.
• IV stopień – martwica lub zwęglenie skóry i tkanek głębszych – mięśni i kości. Leczenie wymaga często chirurgicznego opracowania rany, a następnie przeszczepu skóry. Do oparzeń takich dochodzi często w wyniku przepływu przez ciało prądu elektrycznego.

Wszystkie rodzaje oparzeń termicznych wymagają natychmiastowej reakcji i udzielenia poszkodowanemu pierwszej pomocy.

Pierwsza pomoc przy oparzeniach termicznych

Oparzenia III i IV stopnia zdarzają się znacznie rzadziej, a ich leczenie od początku wymaga fachowej pomocy medycznej, często też hospitalizacji. Jednak w przypadku uszkodzeń bardziej powierzchownych, kwalifikowanych jako stopnie I – II a, pierwszej pomocy warto udzielić samemu, w warunkach domowych. Szybka reakcja może spłycić uszkodzenia, a w konsekwencji – skrócić czas późniejszego gojenia.

Postępowanie w przypadku oparzeń termicznych o charakterze powierzchownym zaczyna się od schłodzenia miejsc nimi objętych. Można polać je chłodną wodą lub wykonać zimny okład. W sytuacji, gdy oparzona jest skóra na dużej powierzchni ciała (np. po zbyt intensywnej ekspozycji na słońce), warto wziąć chłodny prysznic, stopniowo zmniejszając temperaturę wody.

Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń termicznych polega również na delikatnym oczyszczeniu podrażnionych miejsc poprzez spłukanie z nich resztek kremu czy innych substancji, dezynfekcji rany warto zaaplikować preparat łagodzący w postaci pianki, emulsji czy żelu. Preparaty takie dostępne są w aptekach bez recepty. Zwykle w składzie swym zawierają D-pantenol, który przynosi natychmiastową ulgę, łagodzi podrażnienia, a także przyspiesza gojenie i regenerację naskórka. Zalecane są także preparaty z alantoiną, wykazującą podobne właściwości.

W przypadku oparzenia termicznego należy unikać kontaktu skóry z promieniami słońca i wysoką temperaturą.

Jak unikać oparzeń termicznych?

Oparzeń termicznych można unikać jedynie dzięki rozwadze, czujności i zdrowemu rozsądkowi. Ponieważ do oparzeń I stopnia dochodzi często na skutek ekspozycji skóry na słońce, warto latem zabezpieczać się przed jego promieniami, stosując balsamy i kremy z wysokim filtrem UV lub cienką, przewiewną odzież osłaniającą całe ciało. Nie należy opalaniem dążyć do uzyskania szybkiej opalenizny, ponieważ skutki tego mogą być groźne dla zdrowia, a podrażniona, uszkodzona skóra powoduje przykre dolegliwości i nie wygląda estetycznie (a głównie o estetykę chodzi większości osób zażywającym słonecznych kąpieli).

Jeśli chodzi o oparzenia gorącą wodą czy parą, unikać ich można również, stosując pewne środki ostrożności, np. odzież ochronną. Szczególnie ostrożnym warto być, jeśli chodzi o dzieci. Niesforne maluchy często ulegają poparzeniom spowodowany brakiem doświadczenia i odpowiedniej wiedzy. Dlatego do rodziców należy odpowiedzialna rola chronienia swoich dzieci przed kontaktem ze słońcem, gorącymi napojami itp.

Powiązane artykuły:

Poparzenia u dzieci od fajerwerków i petardy >>
Pęcherz po oparzeniu - co zrobić i czy można przebić? >>
Jak szybko poradzić sobie z oparzeniem słonecznym podczas urlopu? >>

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: lekarz Katarzyna Kulig