Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 2).

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 2).

IV. Zastosowanie odpowiedniego antyseptyku to PIERWSZY KROK w opatrywaniu i leczeniu ran.

Jakość i szybkość gojenia rany zależą od trzech czynników:

  • odpowiedniego oczyszczenia,
  • utrzymania wilgotnego środowiska w ranie,
  • ochrony przed zakażeniem.

Dzięki szybkiemu zastosowaniu odpowiedniego antyseptyku można zapobiec powikłaniom wynikającym z nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego charakteryzującego się bólem, zaczerwienieniem, wystąpieniem ropnia; ograniczyć szerzenie stanu zapalnego, przyspieszyć gojenie rany i zmniejszyć dolegliwości bólowe związane z raną.

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran (PTLR) oraz międzynarodowego konsensusu dotyczącego postępowania z ranami trudno gojącymi się najważniejsze jest zapobieganie tworzeniu się biofilmu przez odpowiednią higienę. Rany niezakażone, czyli w fazie kontaminacji,
kolonizacji i kolonizacji krytycznej należy regularnie monitorować i oczyszczać.

Pomocne w tym procesie jest przemywanie ran lawaseptykami z zawartością substancji przeciwdrobnoustrojowej i surfaktantu, np. oktenidyna (OCT)
z etyloheksylogliceryną, poloksamer lub betaina z poliheksanidem (PHMB) [4].

Preparaty o działaniu odkażającym rany należy stosować:

  • przed użyciem preparatów przyspieszających gojenie,
  • przed zabezpieczeniem rany opatrunkiem i przy każdej jego zmianie,
  • przed użyciem maści z antybiotykiem o działaniu miejscowym (jeżeli jest zalecona przez lekarza), ponieważ to zapewni szersze działanie odkażające
    (także p/grzybicze).

 

V. Preparaty stosowane w leczeniu ran

W odróżnieniu od klasycznych lawaseptyków, działających wyłącznie w sposób fizyczny, antyseptyki, będące produktami leczniczymi, działają w sposób farmakologiczny, metaboliczny i/lub immunologiczny [2]. W celu odkażania ran i zwalczaniu oznak infekcji stosujemy leki odkażające o potwierdzonej skuteczności przeciwdrobnoustojowej w określonym czasie.
Spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej antyseptyku powinno być jak najszersze i obejmować bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, grzyby, przetrwalniki bakteryjne - drobnoustroje i ich formy najczęściej izolowane z ran [5].

Cechy idealnego antyseptyku to:

  • niska cytotoksyczność,
  • szerokie spektrum aktywności przeciwdrobnoustrojowej (w tym przeciwgrzybiczej) [5],
  • skuteczność wobec biofilmu,
  • brak bólu, szczypania, pieczenia przy aplikacji,
  • brak zaburzania procesu gojenia,
  • brak barwy,
  • brak stymulacji narastania oporności, nawet przy długotrwałym stosowaniu,
  • wykazywanie zgodności z materiałami i substancjami zawartymi w opatrunkach specjalistycznych stabilność przy zmianie pH i obciążeniu białkiem [5].


Wysoka biozgodność preparatu antyseptycznego oznacza szerokie spektrum działania przy niskiej cytotoksyczności. Spośród powszechnie stosowanych antyseptyków najwyższym indeksem biozgodności charakteryzuje się dichlorowodorek oktenidyny [2,5].

Dichlorowodorek oktenidyny (Oktenidyna) jest jednym z najpowszechniej stosowanych antyseptyków. Jego mechanizm działania polega na oddziaływaniu ze strukturami ściany i błony komórkowej poprzez łączenie z ujemnie naładowanymi kwasami tłuszczowymi, prowadząc do uszkodzenia powłok komórkowych i w efekcie śmierci mikroorganizmu. Spektrum działania oktenidyny obejmuje bakterie Gram-dodatnie (w tym MRSA, VRSA, ORSA, VRE) Gram-ujemne, formy wegetatywne, grzyby, wirusy oraz pierwotniaki. Ponadto wykazuje skuteczność wobec biofilmu wytwarzanego m.in. przez P. aeruginosa, S. aureus
(w tym MRSA), A. baumani (w tym MDR) [2].

W leczeniu ran stosuje się połączenie roztworu 0,1% chlorowodorku oktenidynę z 2% fenoksyetanolem. Takie roztwory wykazują dobrą penetrację tkankową, nadają się do lecenia ran ostrych, pourazowych, zakażonych, skolonizowanych przez MRSA i MDRO [2,5]. Są pierwszym wyborem przy podejrzeniu zakażenia MDRO oraz w profilaktyce SSI [2].
Przeciwwskazaniem do stosowania są rany i okolice, z których nie da się wypłukać roztworu (przeciwwskazane do płukania otrzewnej, przetok i in.).
Nie należy jej również stosować w głębokich ranach ostrych, kłutych, kąsanych, postrzałowych. Oktenidyny nie należy stosować w okolicy oczu [5] ani łączyć
z preparatami zawierającymi powidon jodu [2].
Nie stwierdzono oporności klinicznej drobnoustrojów na oktenidynę [2].
Oktenidyna osiąga całkowity efekt biobójczy po 1 minucie, wykazuje również przedłużony (rezydualny) efekt terapeutyczny trwający do 48h [3].
W połączeniu z fenoksyetanolem oktenidyna działa najszybciej (już po 15 sekundach ekspozycji) [3].
Skuteczność oktenidyny wykazano zarówno wobec bakterii planktonowych, jak i w formie biofilmu, w tym tworzonego przez gronkowca złocistego oraz pałeczkę ropy błękitnej [4].

Antyseptyk na bazie oktenidyny i fenoksyetanolu spełnia wszystkie kluczowe cechy idealnego antyseptyku: ma szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego (w tym przeciwgrzybicze), jest skuteczny wobec biofilmu, nie wywołuje bólu (nie szczypie podczas aplikacji),
nie zaburza procesu gojenia, nie powoduje lekooporności (nawet przy długotrwałym stosowaniu) i jest bezbarwny (nie zaburza wizualnej oceny stanu rany, nie plami i nie barwi odzieży).

 

VI. Antyseptyki NIEZALECANE w leczeniu ran

  • Mleczan etakrydyny - zaburza gojenie rany, wykazano właściwości cytotoksyczne i mutagenne, wywołuje reakcje alergiczne, indukuje wzrost oporności i promuje namnażanie P. aeruginosa [2]. Nie powinien być stosowany długotrwale ponieważ wywołuje odczyny alergiczne. Ze względu na charakterystyczną, żółtą barwę może brudzić odzież.
  • Chlorheksydyna- powoduje koagulację białek, hamowanie enzymów, upośledzając naturalną odpowiedź przeciwbakteryjną, wykazuje silną toksyczność,
    a jej stosowanie wiąże się z ryzykiem wystąpienia reakcji anafilaktycznej [2].
  • Woda utleniona - uszkadza prawidłową ziarninę, jest silnie cytotoksyczna [2], ma ograniczone działanie przeciwdrobnoustrojowe w wyniku czego nie jest skutecznym środkiem w odkażaniu ran i nie chroni przed infekcją. Działa drażniąco, uczucie szczypania i pienienie preparatu jest mylnie odbierane za skuteczne działanie. Uszkadza makrofagi i neutrofile w okolicy rany w wyniku czego spowalnia proces gojenia rany.
  • Nadmanganian potasu- uszkadza prawidłową ziarninę, silnie cytotoksyczny [2], trwale barwi skórę.
  • Barwniki antyseptyczne- gencjana, zieleń brylantowa etc. - wąskie spektrum działania, niska skuteczność, odbarwiają skórę uniemożliwiając ocenę rany.
  • Spirytus salicylowy- ma silne działanie drażniące, powoduje odwodnienie skóry i tkanek, znacznie przesusza ranę i wydłuża proces gojenia.
  • Antybiotyki stosowane miejscowo nie spełniają kryterium dobrego antyseptyku!!!

 

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Opracował Lekarz, specjalista chirurgii ogólnej Miłosz Sokołowski, Klinika Chirurgii Ogólnej i Kolorektalnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej - Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi

Bibliografia:
Chirurgia. Tom 1. Red. Wallner, Grzegorz; Banasiewicz, Tomasz . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021, 427 s. ISBN 978-83-200-6502-2, doi: https://doi.org/10.53270/2021.001
[1] Kramer A, Dissemond J, Kim S, Willy C, Mayer D, Papke R, Tuchmann F, Assadian O. Consensus on Wound Antisepsis: Update 2018. Skin Pharmacol Physiol. 2018;31(1):28-58. doi: 10.1159/000481545. Epub 2017 Dec 21. PMID: 29262416. (Kramer A i 29262416.)
[2] Sopata M, Jawień A, Mrozikiewicz-Rakowska B, et al. Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych – przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran. Leczenie Ran. 2020;17(1):1-21. doi:10.5114/lr.2020.96820.
[3] Sopata M, Szewczyk M, Zaporowska-Stachowiak I, Mościcka P, Jawień A. Using of hydrogel dressing in the treatment of chronic wounds. Leczenie Ran. 2021;18(3):123-130. doi:10.5114/lr.2021.111071.
[4] Karpiński T, Sopata M, Mańkowski B. The antimicrobial effectiveness of antiseptics as a challenge in hard to heal wounds. Leczenie Ran. 2020;17(2):88-94. doi:10.5114/lr.2020.99067.
[5] Biegaj M, Oktenidyna w leczeniu ran, Farm. Współ 2017; 10: 107-110
[6] Zieliński M, Markiewicz S, Gabriel M, Krasiński Z. Exudate in the wound healing process. Leczenie Ran. 2021;18(2):37-44. doi:10.5114/lr.2021.107147.

Data publikacji: 30.05.2023

Rany

Kompendium wiedzy nt. gojenia ran

Oparzenie żelazkiem – co robić? Pierwsza pomoc
Rany
Oparzenie żelazkiem – co robić? Pierwsza pomoc

Oparzenie żelazkiem bywa bardzo bolesne, ponieważ stopa urządzenia rozgrzewa się niekiedy do temperatury ponad 200⁰C. Co robić, by złagodzić ból, przyspieszyć gojenie i zniwelować ryzyko powstania ...

Oktenidyna – czym jest i jak działa na rany?
Rany
Oktenidyna – czym jest i jak działa na rany?

Oktenidyna to substancja znana od końca lat 80-tych, wykazująca działanie antyseptyczne. Na czym dokładnie ono polega? Kiedy warto sięgać po ten środek?

...
Właściwości oleju rycynowego – jakie są? Działanie
Rany
Właściwości oleju rycynowego – jakie są? Działanie

Współcześnie coraz chętniej powraca się do metod medycyny naturalnej i korzysta z jej dobrodziejstw. Różnego rodzaju napary, wyciągi i olejki mogą niekiedy skutecznie wspierać tradycyjną terapię lu...

Karnozyna - co to jest i jak działa na skórę?
Rany
Karnozyna - co to jest i jak działa na skórę?

Karnozyna to substancja, która przyspiesza gojenie ran. Sprawdź, czym dokładnie jest karnozyna, jak działa na skórę oraz gdzie występuje.

...
Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 1).
Rany
Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 1).

Skóra jest największym narządem człowieka, pełniącym funkcję barierową i ochronną, biorącą udział w regulacji cieplnej, gospodarce wodnej, odpowiedzi immunologicznej i syntezie witamin. Jako najbar...

Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 3).
Rany
Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 3).

Skóra jest największym narządem człowieka, pełniącym funkcję barierową i ochronną, biorącą udział w regulacji cieplnej, gospodarce wodnej, odpowiedzi immunologicznej i syntezie witamin. Jako najbar...

Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 4).
Rany
Postępowanie terapeutyczne w przypadku ran ostrych i przewlekłych (część 4).

Skóra jest największym narządem człowieka, pełniącym funkcję barierową i ochronną, biorącą udział w regulacji cieplnej, gospodarce wodnej, odpowiedzi immunologicznej i syntezie witamin. Jako najbar...

Jak wspomóc leczenie odleżyn?
Rany
Jak wspomóc leczenie odleżyn?

Odleżyna to ognisko martwicy skóry, obejmujące często tkankę podskórną a czasami mięśnie i kości, powstające w wyniku długotrwałego ucisku i niedotlenienia tkanek. Odleżyny mogą powstawać także w o...

O gojeniu ran na mokro
Rany
O gojeniu ran na mokro

Przez dziesiątki lat medycyna zalecała dla szybszego leczenia ran zakładanie opatrunków wysuszających, które wchłaniały wydostająca się z ran treść, najpierw krwistą, potem surowiczą. Opatrunki tak...

Plaster w żelu na gojenie ran
Pęknięcia skóry
Plaster w żelu na gojenie ran

Doskonałym i bardzo nowoczesnym rozwiązaniem do zaopatrywania ran są plastry w żelu. Opatrunki te nie tylko chronią ranę przed zabrudzeniem, ale także przyspieszają regenerację skóry.

...
Gojenie ran przewlekłych
Rany
Gojenie ran przewlekłych

W zależności od szybkości gojenia rany dzielimy na ostre i przewlekłe. Rany ostre nie stanowią poważnego problemu medycznego ponieważ goją się szybko, zwykle w ciągu 2-7 dni. Z kolei rany przewlekł...

Opatrunki w warunkach domowych
Pęknięcia skóry
Opatrunki w warunkach domowych

Doskonałe i bardzo nowoczesne rozwiązanie do samodzielnego zaopatrywania ran stanowią plastry w żelu. Opatrunki te nie tylko chronią ranę przed zabrudzeniem, ale także przyspieszają regenerację skó...

Wspomaganie leczenia stopy cukrzycowej
Rany
Wspomaganie leczenia stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa to jedno z przewlekłych powikłań cukrzycy, mogące występować u chorych na cukrzycę typu 1 i cukrzycę typu 2, które w krótkim czasie może doprowadzić do ciężkiego inwalidztwa. Wedłu...

Jak leczyć otarcia pięt?
Rany
Jak leczyć otarcia pięt?

Najczęstsza przyczyna otarć pięt to nowe, niewygodne obuwie. Podczas noszenia takich butów w pierwszej kolejności pojawiają się otarcia. W miejscu, gdzie but jest zbyt ciasny lub za duży, wyskakuje...

Jak przyspieszyć gojenie ran?
Rany
Jak przyspieszyć gojenie ran?

Gojenie się ran to złożony proces, w który zaangażowane są komórki skóry, krwi, układ odpornościowy oraz szereg krążących w organizmie substancji. Proces gojenia rany rozpoczyna się praktycznie zar...

Fakty i mity w leczeniu ran i oparzeń
Rany
Fakty i mity w leczeniu ran i oparzeń

Z ranami i oparzeniami mamy do czynienia na co dzień. Każdy z nas ma podstawową wiedzę w tym zakresie i potrafi na swój sposób sobie z nimi radzić. Jednak w postępowaniu z ranami i oparzeniami funk...

Metody leczenia ran
Rany
Metody leczenia ran

W pierwszej kolejności należy obejrzeć miejsce zranienia i ocenić czy będzie konieczna konsultacja z lekarzem. Szczególnie należy ocenić ranę pod kątem jej typu, głębokości, nasilenia krwawienia, s...

Oczyszczanie i dezynfekcja ran
Rany
Oczyszczanie i dezynfekcja ran

Opatrunki zakładane na rany cechują się większą skutecznością, gdy przed ich założeniem poddamy ranę właściwym zabiegom oczyszczającym. Regularne powtarzanie tych czynności skraca znacząco okres le...

Jak leczyć zadrapania, skaleczenia i rany u dziecka?
Rany
Jak leczyć zadrapania, skaleczenia i rany u dziecka?

Zadrapania, skaleczenia i rany stanowią dosyć powszechny problem w grupie dzieci. Przyczynia się do tego ich duża ruchliwość oraz ciekawość świata. Do powstania niewielkich urazów najczęściej docho...

Rany jatrogenne – sposoby leczenia
Rany
Rany jatrogenne – sposoby leczenia

Rany jatrogenne to rany powstające w wyniku działania lekarza lub innego pracownika służby zdrowia, który tworzy je w celu diagnostyki lub w związku z prowadzonym leczeniem. Rany jatrogenne z założ...

Fazy gojenia się rany
Rany
Fazy gojenia się rany

Rana to przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek lub ich uszkodzenie pod wpływem działania czynnika uszkadzającego. Do klasycznych cech rany zaliczamy: ból, krwawienie i zianie. Zianie, czyli rozwa...

Jak przebiega gojenie się ran i skaleczeń
Rany
Jak przebiega gojenie się ran i skaleczeń

Czas i przebieg procesu gojenia się rany zależą od wielu czynników. Duży wpływ na przebieg procesu gojenia się rany mają cechy rany, tj. jej rozmiar, kształt, rodzaj, ilość uszkodzonych tkanek, cia...

Rodzaje ran i skaleczeń
Rany
Rodzaje ran i skaleczeń

Zgodnie z definicją raną nazywamy anatomiczne przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych (skóry, błony śluzowej) oraz znajdujących się głębiej tkanek pod wpływem działania czynnika uszkadzającego. Do...

Rany szarpane - leczenie i gojenie
Rany
Rany szarpane - leczenie i gojenie

Rana szarpana to rana powstająca w wyniku gwałtownego działania zakrzywionego narzędzia o tępej lub kanciastej krawędzi, np. haka lub bosaka, który działa skośnie lub stycznie do powierzchni ciała....

Urazy – przecięcia i rany szarpane
Rany
Urazy – przecięcia i rany szarpane

W pierwszej kolejności należy dokładnie obejrzeć miejsce zranienia i ocenić czy będzie konieczna konsultacja z lekarzem. W przypadku gdy rana nie wymaga konsultacji lekarskiej pierwszym działaniem ...

Leczenie ran, skaleczeń
Rany
Leczenie ran, skaleczeń

Rany i skaleczenia stanowią powszechny problem, z którym spotykamy się zarówno życiu codziennym jak i w pracy zawodowej. Wyróżniamy wiele podziałów ran i skaleczeń, które oparte są m.in. na rodzaju...

Sposoby na sączące się rany
Rany
Sposoby na sączące się rany

Ran sączących nie należy dotykać, pod żadnym pozorem nie wolno przebijać powstałych pęcherzy. Wynika to z faktu, że naskórek w nich odbudowuje się bardzo powoli i jest niezwykle wrażliwy a każdy do...

Rany chirurgiczne
Rany
Rany chirurgiczne

Każda rana chirurgiczna wymaga szczególnej pielęgnacji, o czym są informowani pacjenci przez personel medyczny w momencie opuszczenia szpitala. Powierzchnię rany chirurgicznej należy dezynfekować z...

Leczenie pęknięć skóry
Pęknięcia skóry
Leczenie pęknięć skóry

Biorąc pod uwagę fakt, że pęknięcia skóry to właściwie drobne rany to aby przyspieszyć ich gojenie można wykorzystać preparaty stosowane z powodzeniem w leczeniu drobnych ran. W celu zapobiegania w...

Pękanie skóry dłoni i stóp - jak sobie radzić?
Pęknięcia skóry
Pękanie skóry dłoni i stóp - jak sobie radzić?

Pękająca skóra na dłoniach pojawia się najczęściej na opuszkach palców, zgięciach palców, na skórze pomiędzy palcami, wokół paznokci, a także na wybranych fragmentach skóry dłoni lub na całych dłon...

Witamina E na skórę - jak działa?
Skóra
Witamina E na skórę - jak działa?

Witamina E na skórę działa regenerująco. Jako najważniejszy z antyoksydantów, ułatwia i przyspiesza gojenie ran, wspiera leczenie drobnych pęknięć oraz spierzchnięć. Zobacz, dlaczego jest nazywana ...

Pękająca skóra na dłoniach - dlaczego pęka? Sposoby
Pęknięcia skóry
Pękająca skóra na dłoniach - dlaczego pęka? Sposoby

Pękająca skóra na dłoniach to częsta dolegliwość w okresie jesienno-zimowym. Na popękaną skórę dłoni, niezależnie od pory roku, najczęściej narzekają ponadto pracownicy służby zdrowia oraz osoby za...

Apteczka turystyczna - wyposażenie. Co powinna zawierać?
Rany
Apteczka turystyczna - wyposażenie. Co powinna zawierać?

Apteczka turystyczna to zestaw leków oraz środków pomocowo-medycznych, które mogą okazać się niezbędne podczas podróży, weekendowych wycieczek oraz wakacji. Co powinna zawierać dobrze skompletowana...

Pękająca skóra na stopach - dlaczego pęka i jak się pozbyć?
Pęknięcia skóry
Pękająca skóra na stopach - dlaczego pęka i jak się pozbyć?

Pękającą skóra na stopach to częsta dolegliwość w codziennej praktyce dermatologów, podologów oraz kosmetyczek. Sprawdź, dlaczego pęka skóra na stopach oraz jak można sobie radzić z tym problemem s...

Ziarninowanie - co to jest i jak przyspieszyć gojenie rany?
Rany
Ziarninowanie - co to jest i jak przyspieszyć gojenie rany?

Ziarninowanie jest jednym z dwóch podstawowych sposobów gojenia się ran - tym trudniejszym, dłuższym i wymagającym bardziej starannej pielęgnacji. Zobacz, na czym polega mechanizm proces zasklepian...

Wysięk z rany - czym jest i jaki opatrunek stosować?
Rany
Wysięk z rany - czym jest i jaki opatrunek stosować?

Wysięk z rany jest skutkiem miejscowej reakcji zapalnej. Jeśli jest niewielki lub umiarkowany, sprzyja procesom gojenia. Jednak gdy staje się zbyt obfity lub przeciwnie – nie ma go w ogóle – uraz l...

 
•