Gojenie ran przewlekłych

Rany przewlekłe – definicja

W zależności od szybkości gojenia rany dzielimy na ostre i przewlekłe. Rany ostre nie stanowią poważnego problemu medycznego ponieważ goją się szybko, zwykle w ciągu 2-7 dni. Z kolei rany przewlekłe to rany nie poddające się leczeniu. Kryterium czasu, po uwzględnieniu którego można mówić o ranie przewlekłej nie jest do końca sprecyzowane. Niektórzy autorzy za przewlekłą uznają ranę która nie goi się w ciągu 1-2 tygodni, z kolei inni przedłużają ten okres do 6-8 tygodni [1-2].

Rany przewlekłe – problem społeczny

Rany przewlekłe stanowią poważy problem zarówno dla lekarzy jak i dla pacjentów, u których znacznie obniżają jakość życia. Problem trudno gojących się ran w skali świata dotyczy około 20 milionów ludzi. Statystyki pokazują, że liczba pacjentów z tym problemem stale rośnie chociażby z uwagi na coraz bardziej powszechne występowanie chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość i cukrzyca. Ponadto rany przewlekłe zdecydowanie częściej dotyczą osób starszych, u których regeneracja tkanek jest upośledzona, a prognozy wskazują, że proces starzenia społeczeństwa będzie postępował. Szacuje się, że już w 2020 roku osoby powyżej 60. roku życia będą stanowiły blisko 25% polskiego społeczeństwa [1-2].

Rany przewlekłe mogą powstawać z różnych powodów, najczęściej stanowią powikłanie przewlekłej niewydolności żylnej (ok. 80%), cukrzycy, przebywania przez dłuższy czas w pozycji leżącej (odleżyny), przewlekłej niewydolności tętniczej, chorób układu limfatycznego, zaburzeń metabolicznych, hematologicznych, nowotworowych, czy też powikłań pooperacyjnych.

Leczenie ran przewlekłych

Aktualny standard leczenia ran określa akronim TIME. Obejmuje on cztery kluczowe zagadnienia:

• oczyszczanie rany,
• dekolonizacja lub hamowanie infekcji,
• nawilżanie,
• wspomaganie naskórkowania.

W przypadku leczenia ran przewlekłych samo koncentrowanie się na ranie nie wystarczy by osiągnąć sukces terapeutyczny. Należy pamiętać także o leczeniu przyczynowym, uzależnionym od choroby, na którą cierpi pacjent.

I tak u osób z cukrzycą należy wyrównać poziom cukru oraz zadbać o stan naczyń, które odpowiadają za ukrwienie rany; u osób z miażdżycą tętnic kończyn dolnych nierzadko konieczne jest wykonanie operacji udrożnienia w obrębie zmienionych naczyń; u osób z niewydolnością żylną należy zastosować leczenie uciskiem lub usunąć niewydolne żyły powierzchowne; u osób przewlekle leżących należy często zmieniać pozycję ułożenia ciała, stosować masaże i drenaż limfatyczny. Należy pamiętać o ważnej roli profilaktyki, która jest znacznie tańsza niż leczenie.

Oczyszczanie rany to szczególnie waży element, który powinien być realizowany przy każdej zmianie opatrunku. W większości przypadków wystarczające jest działanie miejscowe, czyli mechaniczne usunięcie powierzchownej martwicy przy pomocy gazika lub skalpela. W przypadku bardzo nasilonych zmian martwiczych nierzadko konieczne jest wycięcie chirurgiczne zmian, najczęściej w znieczuleniu miejscowym lub regionalnym.

W celu hamowania infekcji stosuje się specjalne preparaty o działaniu odkażającym. Powinny być one stosowane przy każdej zmianie opatrunku.

Nawilżanie rany, a więc utrzymanie właściwej wilgotności stwarza warunki sprzyjające gojeniu między innymi przez zapobieganiu zakażeniom.

Dla wspomagania naskórkowania ważne są warunki środowiska brzegów rany oraz właściwe pobudzanie komórek do rozrostu [1-5].

Jak przyspieszyć gojenie ran

Najważniejsze znaczenie dla procesu gojenia ma prawidłowe oczyszczenie rany. Pierwszym działaniem po powstaniu rany czy skaleczenia powinno być przemycie rany pod bieżącą zimną wodą lub przy użyciu soli fizjologicznej. Nie zaleca się przemywania ran środkami zawierającymi alkohol oraz jodynę, gdyż ich dodatek może działać drażniąco i powodować powiększenie się rany. Ponadto może to wysuszyć powierzchnię rany, co opóźnia proces gojenia. Bardzo ważne dla przyspieszenia procesu gojenia jest odpowiednie nawilżanie rany. Wilgotne środowisko opóźnia tworzenie się na powierzchni rany strupa i przyspiesza powstawanie nowego naskórka.

W przypadku powstania zranienia jesteśmy narażeni na przenikanie do rany licznych bakterii, które pokrywają powierzchnię naszej skóry (fizjologiczna flora bakteryjna) oraz na bakterie ze środowiska zewnętrznego. Tak więc na powierzchnię uszkodzonej skóry warto nakładać także preparaty mające właściwości przeciwbakteryjne.

Najczęstszym błędem dotyczącym pielęgnacji skóry i utrudniającym gojenie się ran jest zbyt częsta zmiana opatrunku. Działa ona drażniąco na nowe, delikatne tkanki i niszczy procesy naprawcze, natomiast jest ona konieczna dla uniknięcia zakażenia rany. Zaleca się ,aby każdorazowo stan rany oraz częstotliwość zmiany opatrunku była ustalona przez lekarza.

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii