Jak przyspieszyć gojenie ran?

Rana – definicja, podział

Rana to przerwanie anatomicznej ciągłości tkanek lub ich uszkodzenie pod wpływem działania czynnika uszkadzającego, którym może być uraz mechaniczny, uraz termiczny (oparzenia, odmrożenia), uraz chemiczny (żrące środki chemiczne) oraz energia promienista. W zależności od szybkości gojenia rany dzielimy na ostre i przewlekłe. Rany ostre nie stanowią poważnego problemu medycznego ponieważ goją się szybko, zwykle w ciągu 2-7 dni. Z kolei rany przewlekłe to rany nie poddające się leczeniu. Kryterium czasu, po uwzględnieniu którego można mówić o ranie przewlekłej nie jest do końca sprecyzowane. Niektórzy autorzy za przewlekłą uznają ranę która nie goi się w ciągu 1-2 tygodni, z kolei inni przedłużają ten okres do 6-8 tygodni [1-3].

Najczęściej rany powstają w wyniku urazu. Najszybciej goją się drobne zadrapania, otarcia naskórka lub niezakażone rany cięte (np. powstające w wyniku przecięcia nożem kuchennym). Proces gojenia ran kłutych, szarpanych, oparzeń jest znacznie dłuższy. Podobnie jest w przypadku ran powstałych jako powikłanie chorób przewlekłych, np. w przypadku owrzodzeń [1-3].

Gojenie ran

Gojenie się ran to złożony proces, w który zaangażowane są komórki skóry, krwi, układ odpornościowy oraz szereg krążących w organizmie substancji. Proces gojenia rany rozpoczyna się praktycznie zaraz po jej powstaniu. W pierwszym etapie rana lub skaleczenie wypełnia się skrzepem krwi. Ten skrzep to tzw. „biologiczny opatrunek”, który chroni ranę przed nadmiernym odwodnieniem i wnikaniem do niej drobnoustrojów. Strup, który może powstać nad skrzepem stanowi swoistą barierę ochronną, pod którą gromadzą się komórki żerne czyli makrofagi, które oczyszczają ranę z obumarłych komórek. Rany małe goją się całkowicie, bez pozostawienia blizny, z kolei rany duże lub głębokie goją się z pozostawieniem blizny [1-5].

Co opóźnia proces gojenia rany?

Wśród czynników opóźniających proces gojenia rany wymienić należy: zakażenie rany, obecność w ranie tkanki martwiczej, wysuszenie rany lub nadmierny wysięk w ranie, niedostateczne ukrwienie obszaru rany, rozległość rany, uszkodzenie rany np. przez nieodpowiednie antyseptyki, zły stan organizmu, np. niedożywienie, stres, osłabiona odporność, niedobory witamin, niedokrwienie, zakażenia ogólnoustrojowe, przewlekłe choroby współwystępujące, np. cukrzyca, nowotwory, niektóre przyjmowane leki, np. chemioterapia, sterydy, leki obniżające krzepliwość krwi [1-5].

Postępowanie z raną

Prawidłowo zaopatrzona rana goi się szybciej, a ewentualnie powstająca blizna jest mniej widoczna. Dlatego tak ważne jest aby z każdą raną postępować według następującego schematu:

1. Oczyszczenie rany – w tym celu należy przepłukać miejsce zranienia wodą lub solą fizjologiczną.
2. Dezynfekcja – zabicie drobnoustrojów, które dostały się do rany to podstawa prawidłowego gojenia, najlepiej w tym celu użyć specjalnych płynów odkażających. Nie zaleca się przemywania ran środkami zawierającymi alkohol oraz jodynę, gdyż ich dodatek może działać drażniąco i powodować powiększenie się rany. Ponadto może to wysuszyć powierzchnię rany, co opóźnia proces gojenia.
3. Założenie opatrunku – w przypadku drobnych ran wystarczy plaster lub jałowy opatrunek. W przypadku ran z wysiękiem, np. owrzodzeń najlepiej nałożyć opatrunki chłonne, na rany suche – opatrunki hydrożelowe, z kolei na rany zakażone – opatrunki ze srebrem. Zbyt częsta zmiana opatrunku utrudnia gojenie się ran. W przypadku ran z dużym wysiękiem opatrunki powinny być zmieniane co 2-3 dni, w przypadku ran przewlekłych nawet raz na tydzień. Częsta zmiana opatrunków działa drażniąco na nowe, delikatne tkanki i niszczy procesy naprawcze. Nie wolno zdrapywać tworzącego się strupa, ponieważ stanowi on naturalny, biologiczny opatrunek, który zapewnia odpowiednie warunki do gojenia i chroni ranę przed czynnikami zewnętrznymi [1-5].

Jak przyspieszyć regenerację skóry?

1. Preparaty stosowane miejscowo

Klasyczny plaster może być zastąpiony przez hydrokoloidy. Stwarzają one optymalne warunki do gojenia się rany: zapewniają odpowiednią wilgotność w przypadku ran suchych, pochłaniają nadmierny wysięk w przypadku ran mokrych oraz chronią rany przed czynnikami zewnętrznymi. Dzięki tym właściwościom opatrunki hydrokoloidowe przyspieszają odbudowę tkanki i zmniejszają ryzyko powstawania blizn. Tego rodzaju opatrunki mogą być stosowane na rany powierzchniowe, takie jak drobne otarcia, skaleczenia oraz na rany głębokie, np. na odleżyny czy owrzodzenia. Nie znajdują one zastosowania w przypadku ran nadkażonych i ropiejących.

W przypadku ran poważniejszych należy przede wszystkim zadbać o odpowiedni dostęp tlenu i substancji odżywczych do komórek w obrębie zranienia. Należy dbać także o odpowiednie nawilżenie środowiska rany. W tym celu można stosować przeróżne kremy nawilżające, np. z allantoiną, z witaminami. Na trudno gojące się rany można nakładać preparaty, które przyspieszają oczyszczanie [1-5]. Nie każda rana musi być jednocześnie raną trudno gojącą się.

2. Dieta i preparaty witaminowe

W przypadku większych ran, np. ran operacyjnych ważne jest uzupełnienie w organizmie ilości witaminy C. Witamina ta uczestniczy w powstawaniu kolagenu, który stanowi swego rodzaju rusztowanie dla komórek. Bez witaminy C tworzenie nowej tkanki łącznej między komórkami jest utrudnione, a brak kolagenu pozbawia skórę sprężystości i elastyczności. Witaminę C można dostarczyć z dietą lub suplementować w postaci specjalnych preparatów.
Ponadto przed operacjami warto wzbogacić dietę o kwasy omega-3, olej lniany, witaminę A i E oraz witaminę B5 [1-5].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii