Opatrunki w leczeniu ran

Co to jest rana

Rana to anatomiczne przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych (skóry, błony śluzowej) oraz znajdujących się głębiej tkanek pod wpływem działania czynnika uszkadzającego. Ranę charakteryzuje ból, krwawienie i zianie, czyli rozwarcie się jej brzegów. Czynnikiem uszkadzającym, który prowadzi do powstania rany może być uraz mechaniczny, uraz termiczny (oparzenie, odmrożenie), uraz chemiczny (żrące substancje chemiczne) lub energia promienista (promieniowanie słoneczne). Uszkodzeniom naskórka i skóry może towarzyszyć uszkodzenie głębiej położonych tkanek jak np. mięśni, nerwów, naczyń krwionośnych, ścięgien, kości czy stawów, co ma istotny wpływ na proces gojenia się rany. Drobne rany goją się całkowicie i nie pozostawiają blizn, natomiast rany głębokie goją się z pozostawieniem blizny [1-2].

Podział ran

Rany możemy najogólniej podzielić na dwa rodzaje: ostre i przewlekłe. Pierwsze z nich nie stanowią poważnego problemu medycznego ponieważ goją się szybko, zwykle w ciągu 2-7 dni. Natomiast rany przewlekłe to rany trudno poddające się leczeniu. Kryterium czasu, po uwzględnieniu którego można mówić o ranie przewlekłej nie jest do końca sprecyzowane – jedni przyjmują okres 1-2 tygodni, inni przedłużają ten okres do 6-8 tygodni [1-2].

Rany ostre

Rodzaje ran ostrych:

• rany kłute – to rany zadane przez ostre narzędzia, mają równe brzegi i są głębokie, zwykle niewielkie krwawią ale mogą uszkodzić narządy wewnętrzne;
• rany cięte – to rany także zadane ostrym narzędziem, ale obficie krwawiące;
• rany miażdżone – powstają po upadku lub po uderzeniu, ich brzegi są postrzępione i nieregularne, tkanki w okolicy są stłuczone, krwawienie jest niewielkie;
• rany szarpane – krwawią obficie, maja poszarpane brzegi, są spowodowane napięciem i rozciągnięciem tkanek ponad ich wytrzymałość;
• otarcie naskórka – powstaje najczęściej w wyniku działania na skórę twardego, tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o chropowatą powierzchnię, tak by uszkodzeniu uległa tylko powierzchowna warstwa skóry [1-3].

Rany przewlekłe

Rodzaje ran przewlekłych, które dotykają największą ilość osób:

• Owrzodzenia żylne podudzi
• Odleżyny
• Zespół stopy cukrzycowej

Owrzodzenia żylne podudzi stanowią objaw zaawansowanej niewydolności żył kończyn dolnych i lokalizują się najczęściej w okolicy kostek. Ich przyczyną jest długotrwałe nadciśnienie w żyłach kończyny dolnej wywołane przebytą zakrzepicą lub inną chorobą żył kończyn dolnych, prowadzące do uszkodzenia skóry, tkanki podskórnej i w konsekwencji do powstania owrzodzenia. Przewlekła rana na podudziu szybko się powiększa i nierzadko obejmuje cały obwód łydki. Schorzenie to dotyczy na ogół osób po 60 roku życia, jednakże może pojawić się także u osób znacznie młodszych. Szacuje się, że problem owrzodzeń żylnych podudzi dotyczy około 1% populacji ogólnej [1-3].

Odleżyny to uszkodzenia skóry oraz położonych głębiej struktur, takich jak tkanka podskórna i kości, które powstają w czasie długotrwałego leżenia. Przyczynę ich powstania stanowi długotrwały ucisk, który hamuje prawidłowy przepływ krwi. Odleżyny mogą doprowadzić do zakażenia organizmu, a nawet śmierci chorego. Odleżyny najczęściej powstają w miejscu, w którym najdłużej działa ucisk i tak jeżeli chory długo leży w jednej pozycji – np. na plecach odleżyny najczęściej powstają wzdłuż kręgosłupa [1-3].

Zespół stopy cukrzycowej stanowi jedno z powikłań cukrzycy i może dotyczyć zarówno chorych na cukrzycę typu 1 jak i typu 2. U chorych z tym powikłaniem skóra staje się sucha, złuszcza się, jest pozbawiona owłosienia, a w okolicy pięt i na innych wystających częściach stopy pojawiają się pęknięcia z towarzyszącymi ogniskami owrzodzenia i martwicy. Stopa cukrzycowa rozwija się bardzo szybko, nierzadko prowadząc do amputacji stopy i inwalidztwa [1-3].

Podział specjalistycznych opatrunków do leczenia ran przewlekłych

Firmy produkujące materiały opatrunkowe tworzą coraz nowsze i skuteczniejsze opatrunki na rany. Wraz z rozwojem nowoczesnej technologii zwykła gaza została dawno wyparta. Podobnie jest teoria, że rana powinna pozostać sucha. Wilgotne środowisko sprzyja gojeniu rany i właśnie takie warunki zapewniają specjalistyczne opatrunki nowej generacji.

Wśród nowoczesnych opatrunków należy wymienić opatrunki:

• hydrożelowe – to opatrunki, które pochłaniają dużą ilość wydzieliny i są przepuszczalne dla tlenu, pary wodnej, białek. Opatrunki te wykazują właściwości chłodzące i stanowią barierę ochronną dla bakterii. Stosowane są zazwyczaj w ranach ziarninujących ze średnią lub dużą ilością wydzieliny.
• hydrokoloidowe - te opatrunki zawierają żelową substancję na poliuretanowym nośniku i skutecznie obniżają pH rany (dzięki czemu hamują namnażanie bakterii). Znajdują zastosowanie w ranach z małym i średnim wysiękiem, ziarninujących bez cech zakażenia.
• dekstranomerynowe – to opatrunki, które zawierają polisacharydy o dużych właściwościach chłonnych (mogą pochłonąć 30 x więcej wysięku niż same ważą). Są one wykorzystywane w leczeniu ran z obfitym wysiękiem, w tym zakażonych.
• alginianowe – to opatrunki zawierające sole kwasu alginowego z wodorostów, które mają unikalną właściwość przechodzenia ze stanu włókienkowego w żel. Opatrunki te pochłaniają wysięk i utrzymują wilgotne środowisko w ranie, mają właściwości hemostatyczne, ale niestety wymagają pokrycia opatrunkiem wtórnym [1-3].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii