Podział oparzeń, ich rodzaje i charakterystyka

Oparzenia stanowią bardzo poważny problem medyczny, społeczny oraz ekonomiczny. W Polsce ulega oparzeniom około 300 do 400 tysięcy osób w skali roku, z czego aż 50-70% stanowią dzieci. Powyżej 500 osób rocznie umiera z powodu ciężkiego oparzenia. Oparzenia u dzieci stanowią drugą przyczynę pourazowych zgonów do 4 roku życia, a pierwszą przyczynę zgonów wśród dzieci starszych. W grupie dzieci oparzenia najczęściej dotyczą dzieci małych, które mają ograniczoną zdolność do oceny zagrożeń i niebezpieczeństw groźnych dla ich zdrowia i życia. Z analizy przeprowadzonej przez francuskich lekarzy wynika, że 70% przypadków oparzeń u dzieci to oparzenia małe, niegroźne, nieprzekraczające 2 cm średnicy. U dorosłych oparzenia dotyczą częściej u osób obciążonych alkoholizmem, chorobami neurologicznymi, psychicznymi lub z demencją starczą. Zdecydowana większość oparzeń powstaje w gospodarstwach domowych [1-4].

Rodzaje oparzeń – podział ze względu na głębokość oparzenia

W zależności od głębokości oparzenia dzielimy na:

Oparzenie I stopnia

Obejmuje naskórek, a jego objawami klinicznymi są zaczerwienienie skóry i niewielki obrzęk. Zmiany są silnie bolesne. Po 2-3 dniach zmianom skórnym towarzyszy silne swędzenie. Oparzenia te goją się szybko, w ciągu kilku dni. Powstają najczęściej na skutek krótkotrwałego działania pary wodnej, niezbyt gorącej wody lub w wyniku przedłużonej ekspozycji na słońce.

Oparzenie II stopnia

Dzielimy je na oparzenia powierzchowne i głębokie.

- oparzenie II stopnia powierzchowne (II a) – obejmuje naskórek i część skóry właściwej. W obrazie klinicznym tego oparzenia, oprócz zaczerwienienia i obrzęku, pojawiają się pęcherze wypełnione surowiczym płynem. Pokrywę pęcherzy tworzy martwy naskórek, który unosi się do góry pod wpływem gromadzącego się pod nim płynu tkankowego. Tym oparzeniom towarzyszy silna bolesność. Oparzenie to goi się w ciągu 10-21 dni. Do powstania oparzenia IIa dochodzi zwykle po oblaniu powierzchni skóry wrzątkiem, gorącym olejem lub po kontakcie skóry z parą wodną.
- oparzenie II stopnia głębokie (II b) – obejmuje naskórek i pełną grubość skory właściwej. W obrazie tego oparzenia stwierdza się biało zabarwioną skórę z czerwonymi punktami w okolicy mieszków włosowych. Dochodzi do uszkodzenia zakończeń nerwowych co zmniejsza bolesność. Oparzenie to goi się w ciągu kilku tygodni.

Oparzenie III stopnia

Obejmuje całą grubość skóry właściwej z naczyniami, nerwami skórnymi i podskórną tkanką tłuszczową. Skóra ma zabarwienie perłowo-białe lub brunatne, jest twarda i wysuszona. Bolesność jest nieznaczna. Z okolicy objętej oparzeniem można łatwo usunąć włosy. Oparzenie to goi się bardzo długo i na ogół wymaga przeszczepu skóry.

Oparzenie IV stopnia

Obejmuje jeszcze niżej położone tkanki tj. mięśnie, ścięgna, kości. W najcięższych przypadkach występuje zwęglenie oparzonej części ciała. Bolesność jest nieznaczna [1,5].

Rodzaje oparzeń – podział ze względu na głębokość i powierzchnię oparzenia

Biorąc pod uwagę głębokość oparzenia i jego powierzchnię możemy wyróżnić: oparzenia lekkie, średnie i ciężkie [1,5].

Oparzenia lekkie:

• oparzenia II stopnia obejmujące poniżej 15% powierzchni ciała u dorosłych,
• oparzenia II stopnia obejmujące poniżej 10% powierzchni ciała u dzieci,
• oparzenia III stopnia obejmujące poniżej 2% powierzchni ciała.

Oparzenia średnie:

• oparzenia II stopnia obejmujące 15-25% powierzchni ciała u dorosłych,
• oparzenia II stopnia obejmujące 10-20% powierzchni ciała u dzieci,
• oparzenia III stopnia obejmujące 2-10% powierzchni ciała.

Oparzenia ciężkie:

•   oparzenia II stopnia obejmujące powyżej 25% powierzchni ciała u dorosłych,
• oparzenia II stopnia obejmujące powyżej 20% powierzchni ciała u dzieci,
• oparzenia III stopnia obejmujące powyżej 10% powierzchni ciała,
• wszystkie oparzenia dotyczące dróg oddechowych, powikłane dużym urazem, oparzenia elektryczne [1,5].

Ocena rozległości oparzeń

Aby precyzyjnie ocenić wielkość oparzonej powierzchni wykorzystuje się tzw. regułę dziewiątek. Zgodnie z nią ciało dzieli się na pola stanowiące 9% lub 18% całkowitej powierzchni. U osób dorosłych głowa i każda kończyna górna stanowią 9%, natomiast przód tułowia, tył tułowia i każda kończyna dolna stanowią po 18%. Wyjątkiem są okolice krocza, które stanowią 1%. W przypadku dzieci powyżej 5 roku życia reguła dziewiątek wygląda inaczej: głowa to 18%, ręce – po 18%, nogi- po 14%, cały tułów – 36%. U dzieci poniżej 5 roku życia znajduje zastosowanie reguła piątek. Zgodnie z nią głowa, przód tułowia, tył tułowia stanowią po 20% a każda z kończyn ma po 10%. Niewielkie oparzenia u osób dorosłych można klasyfikować za pomocą dłoni osoby poszkodowanej – wyprostowana dłoń z przywiedzionymi do siebie palcami to 1% powierzchni ciała [1-5].

Pierwsza pomoc po oparzeniu

Pierwszym działaniem w przypadku oparzenia powinno być jak najszybsze schłodzenie czystą, chłodną wodą przez 20 minut lub do ustania bólu, a następnie założenie wilgotnego opatrunku z jałowej gazy. Jeżeli oparzenie dotyczy jamy ustnej zaleca się płukanie zimną wodą lub ssanie kostek lodu. Należy pamiętać, że chłodzenie oparzonych obszarów może powodować dreszcze. Chłodzenie jest tym bardziej skuteczne, im szybciej jest zastosowane od momentu oparzenia. W sytuacji gdy dochodzi do oparzenia skóry dłoni, przed chłodzeniem oparzonej powierzchni należy zdjąć biżuterię. W celu przyspieszenia gojenia oparzeń, można zastosować opatrunki zawierające żele hydrokoloidowe.

Wszystkie osoby z oparzeniem II stopnia obejmującym ponad 10% powierzchni ciała, osoby z oparzeniem III stopnia oraz z oparzeniami dotyczącymi twarzy, oczu, rąk, stóp i krocza powinny być leczone w warunkach szpitalnych [1-5].

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii