Jak nie zepsuć sobie wakacji przez oparzenie słoneczne

Promieniowanie słoneczne – rodzaje i charakterystyka

Promieniowanie słoneczne to strumień fal elektromagnetycznych i cząstek elementarnych docierający ze Słońca do Ziemi.

W spektrum promieniowania słonecznego wyróżniamy: promieniowanie ultrafioletowe (UVC, UVB, UVA), światło widzialne oraz promieniowanie podczerwone [1-2].

• Promieniowanie UVC (<290 nm)

Promieniowanie UVC osiąga powierzchnię Ziemi w miejscach położonych wysoko nad poziomem morza, np. w górach. W związku z tym, że jest ono wychwytywane przez warstwę ozonową, nie ma znaczenia biologicznego. Istnieje ryzyko, że w przyszłości może mieć ono znaczenie biologiczne. Promieniowanie UVC jest generowane przez sztuczne źródła światła, takie jak lamy rtęciowe czy ksenonowe. Jest wykorzystywane w celach bakteriobójczych, gdyż wykazuje działanie toksyczne na komórki. Po ekspozycji na promieniowanie UVC na skórze pojawia się zaczerwienienie po około 6 godzinach. Promieniowanie to działa drażniąco na spojówki [1-3].

• Promieniowanie UVB (290-320 nm)

Promieniowanie UVB to promieniowanie odpowiedzialne za oparzenia słoneczne. Promieniowanie to osiąga powierzchnię Ziemi, przy czym jego największe nasilenie obserwowane jest w momencie najwyższej pozycji Słońca. Promieniowanie UVB może być także emitowane przez sztuczne źródła światła, np. przez lampy rtęciowe. Promieniowanie to wykazuje mniejsze działanie drażniące na spojówki niż UVC. Nie przechodzi przez szyby okienne, ale przechodzi przez szkło kwarcowe oraz wodę. Po ekspozycji na promieniowanie UVB zaczerwienienie na skórze pojawia się po upływie 12-24 godzin [1-3]. 

• Promieniowanie UVA (320-400 nm)

Zawartość promieniowania UVA w promieniach słonecznych jest 500-1000 razy większa niż UVB. Zaczerwienienie na skórze powstaje natychmiast po ekspozycji na promieniowanie UVA. Promieniowanie to nie działa uszkadzająco na komórki naskórka. Również szybko po ekspozycji dochodzi do ściemnienia skóry. Promieniowanie UVA przenika przez szyby okienne, tylko nieznacznie podrażnia spojówki i jest odpowiedzialne za większość wywołanych światłem reakcji polekowych [1-3].

Za rozwój oparzenia lub rumienia słonecznego odpowiedzialne jest promieniowanie UVB, a przede wszystkim promieniowanie o długości fali od 295 do 315 nm. Powstający rumień jest spowodowany rozszerzeniem naczyń krwionośnych w skórze. Obraz kliniczny oparzenia słonecznego pojawia się po upływie 4-6 godzin od ekspozycji na słońce. Największe nasilenie rumienia obserwuje się po 12-24 godzinach, a ustępowanie zmian rozpoczyna się po około 72 godzinach. W przypadkach o niewielkim nasileniu następuje łagodne i stopniowe przejście od fazy rumienia do fazy ściemnienia lub złuszczania naskórka. W przypadkach o cięższym przebiegu współwystępują objawy ogólne tj. gorączka, nudności, wymioty, bóle głowy, a w przypadkach bardzo ciężkich: zaburzenia układu krążenia i porażenie słoneczne. U części osób mogą współwystępować objawy związane z podrażnieniem oczu, dotyczą one najczęściej u narciarzy [1-4].

Fototyp – czym jest i jakie ma znaczenie dla ochrony przed oparzeniami słonecznymi

W 1975 roku Fitzpatrick opracował podział typów skóry w zależności od jej reakcji na promieniowanie słoneczne, wyróżniając VI fototypów skóry. Osoby z typem I i II są najbardziej wrażliwe na promieniowanie słoneczne i nie tylko łatwiej ulegają oparzeniu, ale także są bardziej narażone na rozwój przewlekłego uszkodzenia skóry pod wpływem słońca ale także na rozwój raka skóry, w tym czerniaka [1].

Jak skutecznie chronić skórę przed oparzeniami słonecznymi

Fotoprotekcja, czyli skuteczna ochrona przeciwsłoneczna obejmuje:

• na pierwszym miejscu ograniczenie przebywania na słońcu w godzinach gdy jest ono najsilniejsze,
• noszenie ochronnej odzieży
• stosowanie preparatów z filtrami ochronnymi.

Skutecznym sposobem, aby nie zepsuć sobie wakacji przez oparzenie słoneczne jest unikanie ekspozycji na słońce w godzinach okołopołudniowych, tj. między godziną 11 a 15. W innych porach dnia nasilenie promieniowania UVB jest znacznie mniejsze i, co za tym idzie, ryzyko oparzenia także. Jeżeli uniknięcie promieniowania słonecznego nie jest możliwe należy się zabezpieczyć stosując odpowiednie ubrania, nakrycia głowy i okulary słoneczne. Przyjmuje się, że jeżeli materiał nie jest w stanie przepuścić światła, które na nie pada to ma właściwości ochronne. Mokra i obcisła odzież wykazuje niski stopień ochrony przeciwsłonecznej. Przebywając na słońcu należy używać produktów ochrony przeciwsłonecznej chroniących zarówno przed promieniowaniem UVB, jak i UVA.

Filtry przeciwsłoneczne

Wyróżniamy filtry przeciwsłoneczne chemiczne, które absorbują promieniowanie ultrafioletowe i przez złożone interakcje na poziomie molekularnym osłabiają jego siłę. Przykładowe filtry chemiczne to aminobenzony, cynamoniany oraz benzofenony. Z kolei filtry fizyczne blokują fizycznie światło i mogą je odbijać. Są one chemicznie obojętne stąd ryzyko nietolerancji jest praktycznie zerowe. Blokery fizyczne to m.in. kaolina, krzemian magnezu, tlenek cynku i tlenek żelaza. Należy pamiętać, że produkty te, aby były skuteczne, powinny być stosowane w odpowiedniej ilości, czyli 2 mg/cm² skóry. Do ochrony ciała osoby dorosłej potrzebne jest 36 gramów kremu przeciwsłonecznego, co stanowi zawartość sześciu pełnych łyżeczek. Preparaty należy nakładać ponownie po paru godzinach przebywania na słońcu oraz po kąpieli w wodzie. Szczególnej ochrony przed słońcem wymagają niemowlęta i małe dzieci [1-5].

Powiązane artykuły:

Bezpieczne opalanie - jakie są zasady? >>
Pierwsza pomoc przy oparzeniach >>
Żel hydrokoloidowy - co to jest i jak stosować? >>

Dr n.med. Oliwia Jakubowicz
specjalista dermatologii i wenerologii